"حمد"
کی توانم وصف زاتت را ادا چونکه هستی خارج از اندیشه ها
لیک با آنهم اگر گویم گهی زات پاکت را
ز جان حمد و ثنا
خواهم بخشی
این کمینه بنده ات از رۀ لطف و کرم ای کبریا
خالق انس و
جن می زیبی و شک صانع
خورشید و مه، ارض و سما
بنده فرمانبرت تنها نه من بلکه باشد اولیاء
و انبیاء
مرگ و مردن جملگی در دست تست هم
ز تو ما را بود یکسر بقا
باشد آن قدرت مبرا
سازی اگر جمله
مخلوقات عالم را فنا
ما نداریم در بساط
خویش هیچ آنچه باشد هست از لطف شما
از تو بیماری و رنج ما بود هم
ز تو درمان
و دارو هم دوا
از طریق پر
خم و پیچ حیات غیر زاتت نیست ما
را رهنما
گفت حمدت را «حمیم» و دارد هم
عفو بخشش از حضورت التجاء
کابل
- افغانستان
03/01/
1344 خورشیدی.
رمل مسدس محذوف (فاعلاتن،
فاعلاتن، فاعلن).
پاورقی:
وزن:
ما با شنیدن هر یک ازمصراع های
یک شعر موزون، آهنگ خاصی را حس می کنیم که آن را در یک جمله ی معمولی نمی یابیم
.این آهنگ را که در همه ی مصراع ها یکسان است، " وزن شعر" می نامند.
وزنی که در هر یک ازمصراع ها
احساس می شود، پیرو نظمی است که در چه گونگی قرارگرفتن واژه های آن مصراع وجود
دارد، به گونه ای که اگر در هر مصراع واژه ای برداشته شود و یا جای آن وازه یا
واژه های شعر تغییر کند، آن آهنگ و وزن نخستین احساس نخواهد شد. در هر شعر همه ی
مصراع ها هم وزن اند، یعنی تعداد و ترتیب هجاها در هر دو مصراع یکی است.
علمی که درباره ی وزن شعر سخن
می گوید (عروض) نامیده می شود.
وزن کامل:
هر وزن که از تکرار پایه "متفاعلن" یا شاخه ها و زحاف های آن به دست
آید، آن را وزن کامل گویند. وزن کامل بر دو گونه است: کامل سالم و کامل غیرسالم:
١- وزن کامل سالم:
آن است که از تکرار پایه ی متفاعلن به وجود آمده باشد، مانند این بیت:
چه کند شمن، چو جدا شود شمن از صنم
به جز آن که روز و شبان نشسته بود به غم
٢- وزن کامل غیرسالم:
وزنی است که از شاخه ها و زحاف های متفاعلن به وجود آمده باشد و زحافهای آن عبارتند از:
- مقطوع
- موقوص
- مقطوف
١- وزن کامل سالم:
آن است که از تکرار پایه ی متفاعلن به وجود آمده باشد، مانند این بیت:
چه کند شمن، چو جدا شود شمن از صنم
به جز آن که روز و شبان نشسته بود به غم
٢- وزن کامل غیرسالم:
وزنی است که از شاخه ها و زحاف های متفاعلن به وجود آمده باشد و زحافهای آن عبارتند از:
- مقطوع
- موقوص
- مقطوف
وزن متقارب:
هرگاه وزنی از تکرار پایه ی
"فعولن"
یا شاخه ها و زحاف های آن به
وجود آید، آن را متقارب گویند. وزن متقارب بر دو گونه است: متقارب سالم و متقارب غیر سالم.
وزن متقارب سالم وزنی است که
از "تکرار پایه ی فعولن" به دست بیاید. وزن متقارب غیرسالم وزنی است که از "شاخه ها و زحاف های پایه ی فعولن" به وجود بیاید.
وزن های تک پایه در علم عروض:
وازه های تک پایه عبارتند از:
١- رمل با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "فاعلاتن"
٢- متقارب با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "فعولن"
۳- رجز با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "مستفعلن"
۴- هزج با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "مفاعیلن"
۵- متدارک با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "فاعلن"
۶- وافر با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "مفاعلتن"
۷- کامل با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "متفاعلن"
١- رمل با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "فاعلاتن"
٢- متقارب با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "فعولن"
۳- رجز با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "مستفعلن"
۴- هزج با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "مفاعیلن"
۵- متدارک با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "فاعلن"
۶- وافر با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "مفاعلتن"
۷- کامل با پایه یا تکرار پایه و شاخه های "متفاعلن"
مسبَغ:
هر گاه به صا مت پایانی هر یک
از پایه های عروضی که به دو هجای بلند ختم می شود مصوت بلند "آ" افزوده
گردد، پایه ی به دست آمده را مسبّغ گویند. مانند فاعلاتان و مفاعیلان که مسبّغ فاعلاتن و
مفاعیلن هستند. در این بیت:
دام است جهان بر تو ای پسر دام
زین دام ندارد خبر دد و دام
در این جا پایه های آخر مصراع ها فاعلاتان و مسبّغ هستند.
دام است جهان بر تو ای پسر دام
زین دام ندارد خبر دد و دام
در این جا پایه های آخر مصراع ها فاعلاتان و مسبّغ هستند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر